Onli In Da Pilipins Part 2: Tag-araw, Tag-ulan, Tag-Eleksyon

Tatlo ang kinikilalang panahon sa Pinas. Tag-ulan. Tag-araw. Tag-eleksyon. Mismo. Dahil tulad nating mga Pinoy na may pinakamahabang selebrasyon ng kapaskuhan, eleksyon ang sa tingin ko’y pinakainteresante sa lahat ng okasyon ng Pinas.

Kakatapos nga lang ng barangay eleksyon nitong nakaraan na animo’y pambansang paligsahan na may kalakip na plake, parangal at gold medal sa Olympics. Marami ang nagparehistro at marami ang may gusto na makapasilbi sa bayan. Daw. Naging gangwar pa ang eksena ng pagpaparehistro. Ganun katindi ang pagnanasa nila makapaglingkod, na kahit sa pagpaparehistro pa lang, alam mo ng hindi pagkakatiwalaan.

Hindi ko alam kung seryoso sila sa salitang ‘public service’ o mas target na ang salitang ‘public exposure’. Ewan lang sa trip nila. Yung iba kasi naniniwala na wala sa pagsisikap ang ginhawa, kun’di nasa politika. Kaya ganun nila katindi ang angst at pagpupursige sa ngalan ng salitang ‘kapitan’ at ‘kagawad’. Madali lang naman daw kasi ang puhuhan sa ganung sistema: kapal ng mukha, tibay ng sikmura, manaka-nakang pagsisinungaling at pamumudmod ng pwedeng ipamudmod. Pera, kendi, damit, pamaypay, sombrero, relief goods, payong, etc. Name it, marami sila niyan. At tumataas ang merkado niyan ilang buwan bago ang eleksyon. Konti tiyaga lang, makakapagpatayo ka na ng sarili mong sari-sari store kakaabang sa mga pwede nilang ipagmalaking ‘share your blessings’.

Isa sa pinaka-ayaw ko sa ganung panahon e yung marami kang nakikitang pagmumukha KAHIT SAAN ka lumingon. Para silang mga tinda sa tabi-tabi na halos hindi nalalayo ang pagitan. Masyadong makalat at masakit sa paningin. Kahit ba peke ang ngiti at natulungan ng photoshop ang mukhang pwede ng gawing profile picture o passport photo, hindi ko alam kung bakit minsan nakakaramdam ako ng umay, inis at pagka-badtrip sa maghapon. Kahit saan ka lumingon, tumingala ka man o yumuko, walang ligtas ang pagkalat ng mga mukhang sa eleksyon mo lang makikita. Pag oras na ng pangangailangan, tuwing abutan lang ng relief goods mo makikita. At kung makakasalubong mo naman, hahanapan ka ng ID at appointment kahit gusto mo lang naman ipaalala sa kanya na panahon pa ni Voltes V yung proyekto niyang ‘drainage cleanup’.

At eto pa ang pinaka-badtrip sa lahat. Yung jingle. Oo. Yung mga kantang sumikat na pinalitan yung lyrics at yung mismong boses. Parang adaptation. Mas okey pa pakinggan ang revival. At maririnig mo ito ng maagang-maaga gamit ang nakalululang laki ng mga speaker, sa umaga.  Mas maingay pa sa mga tilaok ng manok. Yung kahit sa panaginip maririnig mo sila. At sa sobrang badtrip, wala kang magagawa kahit sigawan mo sila na babaaan ang volume at bilisan ang pagrampa. Kaya malas ang mga manggagawang tulog sa umaga. Sira ang mood ng mga alagad ni Batman. Parang ako. Gusto ko silang hagisan ng arinolang punong-puno ng dilaw na likido. Pero hindi pwede. Hindi ata kasama sa freedom of speech ang ganung klaseng reaksyon. Wala akong magawa kun’di murahin na lang sila sa utak. Kahit isipin kong gawin silang lullabye sa tenga ko, wala pa rin. Talo pa rin.

Hindi na nga mabilang kung ilang beses mo sila maririnig sa radyo o mapapanuod sa tv. Kaya naman ang mga network company, tuwang-tuwa at masagana ang ekonomiya. Mahal ang bawat segundo sa media. At katulad ng mga paulit-ulit na commercial, manawa ka sa mga paulit-ulit nilang plataporma at lintik na ‘sayings’. Mas catchy, mas cool. Kaya yung mga telenobela, lalong humahaba ang istorya dahil sa dami ng isiningit na epal(s).

Wala na ring bago sa paglalagay ng caption/slogan ng isang kandidato pagdating sa paglalagay ng mga mukha sa kahit saan. Ang nabago lang e yung background color at font style. Heto ang ilan sa kanila:

Maasahan – anak ka ng tokwa, alangan namang ilagay ng kandidato na “Mahirap akong hanapin sa oras ng pangangailagan kaya wag ng umasa”! Natural na kelangang makuha ang loob ng masa sa ganitong klaseng caption o slogan. Yun bang dapat lagi kang present pag nagdeklara ng state of calamity sa pamumudmod ng relief goods habang nakangiti sa DSLR. Mas realistic kung naka-tsinelas lang at pantulog ang suot. Atlis alam ng tao na hindi ka nag-ubos ng oras para lang maglagay ng wax sa buhok at magsukbit ng kurbata habang suot-suot ang mamahaling black shoes sa ibabaw ng helicopter.

Mapagkakatiwalaan – madalas ang gumagamit ng ganito e yung napaglipasan na ng ilang eleksyon. Kun’di man ginaya, nakiuso. Natural lang naman na dapat pagkatiwalaan ka ng tao dahil unang-una, pera ang pinagu-usapan dito. Pera ng bayan. Ngayon kung wala ka nito, well, hindi na bago yun.

Serbisyo, hindi negosyo – paano kung baligtarin ng kandidato yung caption/slogan niya? “Negosyo, hindi serbisyo”. Ano kaya ang magiging impact nito sa mga botante? Tatalino kaya sila? Dadami kaya ang mga negosyante sa bawat barangay? At bakit kelangan nilang magbanggit ng salitang ‘negosyo’, wala namang nagbibintang sa kanila ng ganun? Depende na lang kung talagang Mini-stop ang tingin nila sa barangay hall.

Kaibigan ng masa – (sabay-sabay) Wehh? Di nga? E pano yung mga konyo? Kaaway nila?

Kakampi ng masa – ang tanong, may kaaway ka ba at kelangang maki-allied sa masa? Wala. Hindi ka pala friendly. Namimili ka ng kakampihan.

Anak ni ___, Asawa ni ___, Tiyuhin ni ____ - hindi ko alam ang magiging reaction dito. Sabihin na nating anak o asawa ka pala ni ___, pre-requisite ba yun? Kung may alamat man ang tatay o asawa ng kumakandidato, e ano naman? Minsan babaligtarin pa ang pwesto ng apelyido at middle name para lang magamit ang kilalang apelyido. Ngayon ko lang naisip na pwede pala yun. Sana sinubukan ko nung mga panahon ng class officers lalo na sa high school. Pero para lang ata sa mga malalakas maglagay ng pulbos sa mukha yun. Makapal ang mukha.

Subok na sa serbisyo – malamang. Lagi ka ba namang present sa eleksyon, ewan ko na lang kung ilang beses ka na ring sinubukan. Parang naka-program na nga yung pangalan mo sa eleksyon na dapat lagi kang iboto at dapat madaanan ng ballpen ang pangalan mo. Naisip lang nila na minsan baka subukan mo magserbisyo.

Hindi ko gusto ang panahon ng eleksyon sa dahilang para itong nagsanib-pwersa ng panahon ng tag-ulan at tag-init. Una, umuulan ng katakot-takot na mukha, KAHIT SAAN. Umuulan ng kasinungalingan, pangako, pangako at pangako. Sa sobrang talino nila, alam nila ang interpretasyon ng “Promises are meant to be broken”. Bumabaha din ng mga flyers kaya naman laging mainit ang ulo ng mga street sweepers (mas okey pa ata ang term na metro-aide). At para lalo kang ma-insipire, ultimo kalendaryong sinlaki ng atm card na pwede mong isuksok sa wallet, meron sila. Para nga naman hindi mo makalimutan ang mga nagawa (o gagawin pa lang) nila. Ganyan sila katalino. Bumabaha din ng mga advertisements, lalo na sa media kaya kahit gusto mong mag-relax sa harap ng tv o antukin sa tabi ng radyo, hindi ka pa rin ligtas. Talo ang kakapitan ng LSS (last song syndrome). At kung may swerte mang dala ang eleksyon, yun ay ang pag-ambon ng pera (depende yun sa budget ng kandidato). Bahala ka na kung magkano ang prinsipyo mo.

At gaya ng tag-init, perwisyo ang mga maiingay na jingle na nakakangilo ang lyrics pati na yung kumakanta. Kung mababa man ang budget para sa artist na yun, hindi na ko magtataka. Bentang-benta dito ang mga kantang pwede kang yumugyog at madalas mong mapakinggan sa mga local radio stations. Yun lang minsan hindi ko ma-gets yung lyrics. Hindi ko alam kung ngo-ngo ba yung kumakanta o basag lang talaga yung speaker. O dahil sa mas malakas lang yung tugtog ng kalaban.

Natawa nga ako minsan sa isang picture na nakita ko sa facebook. Nakapaskil kasi sa isang karatula ng bahay ang presyo ng pwedeng ibayad ng mga kandidatong bumibili ng boto. Mas mataas ang pwesto, mas malaki ang bayad. Ewan na lang kung naging masaya yung taong yun sa naisip niya. Pero kung magkataon man, sigurado akong marami siyang naimbak na alak kaya masaya pa rin siya kahit may liquor ban.

Aminin na naten, na minsan, wala naman talaga tayong pakelam kung ano man ang nakaraan o background ng isang kandidato. Kuntento na ‘tayo sa mga jingle(s) at nakakaawang estado nya sa media. Isa malaking katamaran ang magsaliksik ukol sa kung ano-ano na ba ang nagawa niya at kung may kakayahan ba talaga siyang maglingkod sa bayan, nang hindi nahahaluan ng politika at showbiz. Umuulan ng ‘bahala na’ tuwing araw ng eleksyon. Tapos pag walang nagawa yung kandidato, bahala na rin ang mga bumoto sa kanya kung may napala man sila o wala.

Ilang beses na nga tayong pinaalalahanan na maging matalino sa pagboto. Ay punyemas! Hindi naman effective ang ganung strategy! Ilang termino na ba ang nasayang dahil sa sobrang talino nating pumili ng mga lider?

 Sayang talaga.

Kaya siguro mas effective kung imbes na sabihing “Matalino akong botante”, palitan na lang ng “Ang tanga kong botante since birth”. Baka umepekto, kahit konti. E kahit naman ilang beses tayong paalalahanan ng kahit sinong ponsio pilatong tao, kung mas naniniwala ba tayo sa sabi-sabi at “Mas pogi ang senador na ‘to!”, ay naku, wag na magtaka.

Tandaan, kung naging matalino ka sa elekyson, malamang naging matalino din ang takbo ng bansa sa mahabang panahon.

Puro ka angal, hindi ka naman bumoto.

Gusto mo ng pagbabago, hindi ka naman bumoto.

Bumoto ka nga, hindi naman karapat-dapat ang binoto mo.

Sino ngayon ang mas bobo?

Ang talino mo nga. Walang duda.